Đề ôn tập số 39 Kỳ thi TN THPT 2022 môn Ngữ văn - Sở GD&ĐT Bắc Ninh (Có đáp án)

Nội dung tài liệu: Đề ôn tập số 39 Kỳ thi TN THPT 2022 môn Ngữ văn - Sở GD&ĐT Bắc Ninh (Có đáp án)

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỀ ÔN TẬP SỐ39 BẮC NINH KÌ THI TỐT NGHIỆP THPT NĂM HỌC 2021-2022 Môn: Ngữ Văn Thời gian làm bài: 120 phút * Đơn vị đề xuất: TT GDTX Thuận Thành *Giáo viên cốt cán thẩm định: 1. Ngô Thị Hằng, đơn vị công tác : TT GDNN-GDTX Yên Phong 2. Vũ Thị Huế, đơn vị công tác : TT GDTX tỉnh Bắc Ninh I. ĐỌC HIỂU (3.0 điểm) Đọc đoạn trích sau: Nắng dần tắt trên con đường nhỏ Dáng mẹ gầy giẹo giọ liêu xiêu Mẹ về để nấu cơm chiều Bữa cơm đạm bạc thương yêu ấm lòng Cả đời mẹ long đong vất vả Cho chồng con quên cả thân mình Một đời mẹ đã hy sinh Tuổi xuân phai nhạt nghĩa tình đượm sâu Mưa và nắng nhuộm màu tóc trắng Bụi gian nan đọng lắng nếp nhăn Rụng rồi thương lắm hàm răng Lưng còng chân yếu ánh trăng cuối trời Tình của mẹ sáng ngời dương thế Lo cho con tấm bé đến già Nghĩa tình son sắt cùng cha Giản đơn dung dị mẹ là mẹ thôi (Trích Chỉ có thể là mẹ, Đặng Minh Mai, Mỗi ngày một cuốn sách.com.vn) Trả lời các câu hỏi sau: Câu 1. Đoạn trích trên được viết theo thể thơ nào? Câu 2: Theo đoạn trích, những từ ngữ, hình ảnh nào thể hiện dáng mẹ? Câu 3. Hai dòng thơ sau giúp anh/ chị hiểu gì về hình ảnh người mẹ: Mưa và nắng nhuộm màu tóc trắng Bụi gian nan đọng lắng nếp nhăn Câu 4. Thông điệp có ý nghĩa nhất với anh/ chị qua đoạn trích là gì? II. LÀM VĂN (7,0 điểm)
2. Câu 1. (2,0 điểm) Từ nội dung đoạn trích ở phần Đọc hiểu, anh/ chị hãy viết một đoạn văn khoảng 200 chữ trình bày suy nghĩ về ý nghĩa của việc cần trân quý những gì đang có trong cuộc sống của con người. Câu 2. (5,0 điểm) Làng ở trong tầm đại bác của đồn giặc. Chúng nó bắn, đã thành lệ, mỗi ngày hai lần, hoặc buổi sáng sớm và xế chiều, hoặc đứng bóng và sẩm tối, hoặc nửa đêm và trở gà gáy. Hầu hết đạn đại bác đều rơi vào ngọn đồi xà nu cạnh con nước lớn. Cả rừng xà nu hàng vạn cây không có cây nào không bị thương. Có những cây bị chặt đứt ngang nửa thân mình, đổ ào ào như một trận bão. Ở chỗ vết thương, nhựa ứa ra, tràn trề, thơm ngào ngạt, long lanh nắng hè gay gắt, rồi dần dần bầm lại, đen và đặc quyện thành từng cục máu lớn. Trong rừng ít có loại cây sinh sôi nảy nở khỏe như vậy. Cạnh một cây xà nu mới ngã gục, đã có bốn năm cây con mọc lên, ngọn xanh rờn, hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trời. Cũng ít có loại cây ham ánh sáng mặt trời đến thế. Nó phóng lên rất nhanh để tiếp lấy ánh nắng tong rừng rọi từ trên cao xuống từng luồng lớn thằng tắp, lóng lánh vô số hạt bụi vàng từ nhựa cay bay ra, thơm mỡ màng. Có những cây non vừa mới lớn ngang tầm ngực người lại bị đại bác chặt đứt làm đôi. Ở những cây đó, nhựa còn trong, chất dầu còn loãng, vết thương không lành được, cứ loét mãi ra, năm mười hôm thì cây chết. Nhưng cũng có những cây vượt lên được cao hơn đầu người, cành lá sum sê như những con chim đã đủ lông mao, lông vũ. Đạn đại bác không giết nổi chúng, những vết thương của chúng chóng lành như trên một thân thể cường tráng. Chúng vượt lên rất nhanh, thay thế những cây đã ngã Cứ thể hai ba năm nay rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra, che chở cho làng Đứng trên đồi xà nu ấy trông ra xa, đến hết tầm mắt cũng không thấy gì khác ngoài những đồi xà nu nối tiếp tới chân trời (Trích Rừng xà nu, Nguyễn Trung Thành, Ngữ văn 12, tập hai, NXBGD Việt Nam, 2020, tr.38) Phân tích hình tượng cây xà nu trong đoạn trích trên. Từ đó, nhận xét chất sử thi trong ngòi bút của Nguyễn Trung Thành.
3. SỞ GD&ĐT BẮC NINH ĐÁP ÁN VÀ HƯỚNG DẪN CHẤM Bài thi: NGỮ VĂN (Đáp án và hướng dẫn chấm gồm có 03 trang) Phần Câu Nội dung Điểm I ĐỌC HIỂU 3,0 1 Thể thơ: tự do 0,75 Hướng dẫn chấm: - Học sinh trả lời đúng phương thức biểu đạt: 0,75 điểm. - Học sinh trả lời sai hoặc không trả lời không cho điểm. 2 Những từ ngữ, hình ảnh thể hiện dáng mẹ trong đoạn trích là: Dáng mẹ 0,75 gầy, giẹo giọ liêu xiêu Hướng dẫn chấm: - Học sinh trả lời từ đúng hình ảnh: 0,75 điểm. - Học sinh trả lời đúng mỗi hình ảnh: 0,25 điểm. 3 Cách hiểu dòng thơ: Mưa và nắng nhuộm màu tóc trắng Bụi gian nan đọng lắng nếp nhăn 1,0 - Hình ảnh người mẹ vất vả, tảo tần, chịu thương chịu khó trong cuộc mưu sinh để nuôi con nên người; - Thể hiện tình cảm thương xót, kính trọng dành cho mẹ của nhà thơ. Hướng dẫn chấm: - Học sinh trả lời đúng được 1,0 điểm - HS trả lời được 1 ý được 0,5 điểm - HS có cách diễn đạt tương đương đạt điểm tối đa. 4 Thí sinh tự chọn một thông điệp tâm đắc nhất qua đoạn thơ sao cho hợp 0,5 lí, không vi phạm chuẩn mực đạo đức và pháp luật. Sau đây là vài gợi về thông điệp : - Sự hi sinh thầm lặng của mẹ dành cho con - Hạnh phúc nhất của đời con là có mẹ trên đời; - Tình mẫu tử là tình cảm thiêng liêng, xúc động nhất trong tình cảm của con người - Học sinh trả lời đúng nội dung đạt: 0,5 điểm. - Học sinh trả lời nội dung bằng các cách diễn đạt tương đương vẫn đạt điểm tối đa. II LÀM VĂN 1 Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày về ý nghĩa của việc cần 2,0 trân quý những gì đang có trong cuộc sống của con người a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức đoạn văn 0,25 Học sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng - phân - hợp, móc xích hoặc song hành. b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: ý nghĩa của việc cần trân quý những 0,25 gì đang có trong cuộc sống của con người. c. Triển khai vấn đề nghị luận 1,0
4. Thí sinh lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận theo nhiều cách nhưng phải làm rõ suy nghĩ về ý nghĩa của việc cần trân quý những gì đang có trong cuộc sống của con người. Có thể triển khai theo hướng sau: -Trân quý những gì đang có là biết trân trọng, nâng niu, gìn giữ những điều tốt đẹp mà cuộc sống đem đến cho mỗi con người -Ý nghĩa của việc cần trân quý những gì đang có: + Trân quý những gì đang có sẽ đem lại hạnh phúc cho con người. Từ đó, đời sống vật chất và tinh thần sẽ được nâng cao; + Trân quý những gì đang có sẽ giúp ta không rơi vào lối sống ảo tưởng, viển vông, xa rời thực tế; + Trân quý những gì đang có sẽ giúp ta thêm yêu đời, gắn bó với gia đình, quê hương, đất nước, có động lực để phấn đấu, góp phần làm nên thành công, vượt qua bao thử thách, khó khăn trên đường đời. - Bài học nhận thức và hành động: Nhận thức được giá trị của cuộc sống hiện tại để biết quý trọng những gì mình có được trong tay. Tuổi trẻ cần học tập và rèn luyện, sống hết mình cho đời để không ân hận, hối tiếc vì mình đã đánh mất nhiều điều quý giá. Lưu ý: Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách nhưng phải làm rõ: ý nghĩa của việc cần trân quý những gì đang có trong cuộc sống của con người, có thể bày tỏ suy nghĩ, quan điểm riêng nhưng phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức và pháp luật. d. Chính tả, ngữ pháp 0,25 Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt Lưu ý: Không cho điểm nếu bài làm có quá nhiều lỗi chính tả, ngữ pháp. e. Sáng tạo 0,25 Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ. Hướng dẫn chấm: Học sinh huy động được kiến thức và trải nghiệm của bản thân khi bàn luận; có cái nhìn riêng, mới mẻ về vấn đề; có sáng tạo trong diễn đạt, lập luận, làm cho lời văn có giọng điệu, hình ảnh, đoạn văn giàu sức thuyết phục. - Đáp ứng được 02 yêu cầu trở lên: 0,25 điểm. 2 Phân tích hình tượng cây xà nu trong đoạn trích trên. Từ đó, nhận 5,0 xét chất sử thi trong ngòi bút của Nguyễn Trung Thành qua đoạn trích. a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận 0,25 Mở bài nêu được vấn đề, Thân bài triển khai được vấn đề, Kết bài khái quát được vấn đề b. Xác định vấn đề cần nghị luận: 0,5 - Hình tượng cây xà nu trong đoạn trích trên. - Chất sử thi trong ngòi bút của Nguyễn Trung Thành. Hướng dẫn chấm: - Học sinh xác định đúng vấn đề nghị luận: 0,5 điểm. - Học sinh xác định chưa đầy đủ vấn đề nghị luận: 0,25 điểm. c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm
5. Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần vận dụng tốt các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng; đảm bảo các yêu cầu sau: * Giới thiệu 0,5 - Giới thiệu tác giả Nguyễn Trung Thành và truyện ngắn Rừng xà nu - Nêu vấn đề: Hình tượng cây xà nu mang ý nghĩa tả thực và ý nghĩa biểu tượng; chất sử thi trong ngòi bút của Nguyễn Trung Thành. Thể hiện sự cảm nhận sâu sắc và vận dụng tốt các thao tác lập luận; kết 2,0 hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng, đảm bảo các yêu cầu sau: * Hình tượng cây xà nu là hình tượng trung tâm, xuyên suốt góp phần thể hiện tư tưởng, chủ đề của tác phẩm: - Tác giả miêu tả tỉ mỉ, cụ thể, chi tiết hình ảnh cây xà nu: có tới hơn 20 lần nhắc đến hình ảnh khác nhau: cây xà nu, nhựa xà nu, khói xà nu - Cây xà nu là hình tượng bao trùm, là mạch sống mạch hồn của tác phẩm: từ nhan đề, mở đầu và kết thúc truyện đều gắn với hình ảnh rừng xà nu. Hình ảnh xà nu còn tạo ra không gian đặc trưng của núi rừng Tây Nguyên. * Ý nghĩa tả thực: - Cây xà nu là cây thuộc họ thông, mọc thành rừng ở Tây Nguyên, mọc thẳng, tán lá vươn cao, thân cây vạm vỡ, có sức sống mãnh liệt. - Cây xà nu gắn bó mật thiết với cuộc sống của người dân làng Xô-man - Cây xà nu tham gia những sự kiện trọng đại của dân làng, thấm sâu vào nếp cảm, nếp nghĩ của người dân Tây Nguyên. - Cây xà nu tham dự vào tất cả những sinh hoạt, tâm tình, những buồn vui của con người Tây Nguyên trong cuộc đấu tranh anh dung cảu họ. Rừng xà nu, cây xà nu như những con người vừa là nhân chứng vừa tham gia vào bản anh hùng ca, vừa chịu đựng gian khổ, hi sinh trước những tội ác của kẻ thù gây ra. * Nghĩa biểu tượng: - Mở đầu tác phẩm là hình ảnh rừng xà nu nằm trong tầm đại bác của đồn giặc, nằm trong sự hủy diệt tàn bạo.Truyện mở ra thế đứng của cây xà nu vừa đối đầu, vừa khắc nghiệt, vừa vẽ ra một ranh giới giữa sự sống và cái chết, giữa mất còn và tái sinh, giữa sự tàn phá khốc liệt của quân thù và sứ sống mãnh liệt, không gì có thể khuất phục. Cách mở đầu truyện đầy ý nghĩa, gợi ra sự uy nghi, tầm vóc. - Cây xà nu đau thương, mất mát: + Sự khốc liệt của bom đạn chiến tranh đối vớ rừng xà nu: “chúng nó bắn đã thành lệ, mỗi ngày hai lần .”, “Cả rừng xà nu hàng vạn cây không cây nào không bị thương” + Nỗi đau của xà nu: “có những cây bị chặt đứt ngang nửa thân mình đổ ào ào như một trận bão”, rồi “Có những cây con vừa lớn ngang tầm ngực người bị đạn đại bác chặt đứt làm đôi. Ở những chỗ đó, nhựa còn trong, chất dầu còn loãng, vết thương không lành được cứ loét mãi ra, năm mười hôm sau thì cây chết”. + Các từ ngữ: vết thương, cục máu lớn, loét mãi ra, chết là những từ miêu tả nỗi đau của con người. Nhà văn mang nỗi đau cuả con người để biểu đạt cho lỗi đau của cây xà nu. Cũng như cây xà nu, người dân Xô- man cũng phải chịu những nỗi đau: anh Xút bị giết, bà Nhan bị chặt đầu, Mai và đứa con chưa tròn tháng bị tra tấn đến chết, Tnu bị đốt cháy mười đầu ngón tay
6. + Miêu tả cái chết của cây xà nu, câu văn của Nguyễn Trung Thành không hề chìm lặng mà kết tinh những vẻ đẹp hùng tráng “ở chỗ vết thương, nhựa ứa ra tràn trề, thơm ngào ngạt, long lanh dưới nắng hè”. - Cây xà nu còn biểu tượng cho vẻ đẹp, sức sống bất diệt và những phẩm chất cao đẹp của người dân làng Xô Man. + Vẻ đẹp và sức sống mãnh liệt của cây xà nu: “trong rừng ít có loại cây sinh sôi nảy nở khỏe như vậy”; sự sống tồn tại ngay trong sự hủy diệt “Cạnh một cây ngã gục đã có bốn năm cây con mọc lên” + Cây xà nu đã tự đứng lên bằng sức sống mãnh liệt của mình “cây con mọc lên, hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bầy trời”, “đạn đại bác không giết nổi chúng, những vết thương của chúng chóng lành như trên thân thể cường tráng ” - Cây xà nu ham ánh sáng: cây xà nu ham ánh sáng giống như dân làng Xô-man yêu thích tự do, hướng tới Đảng, cách mạng. - Các thế hệ cây xà nu cũng tương ứng với các thế hệ con người làng Xô man: cụ Mết có bộ ngực “căng như một cây xà nu lớn”, cụ chính là cây xà nu cổ thụ hội tụ tất cae sức mạnh của rừng xà nu. Tnu cường tráng như một cây xà nu trưởng thành và tôi luyện trong đau thương đã trưởng thành mà không đạn đại bác nào giết nổi. Dít trưởng thành trong thử thách với bản lĩnh và nghị lực phi thường cũng giống như cây xà nu phóng lên rất nhanh tiếp lấy ánh sáng mặt trời. Còn bé Heng là mầm xà nu đang được các thế hệ xà nu trao cho những tố chất cần thiết để sẵn sàng thay thế trong cuộc chiến đầy cam go còn có thể kéo dài. - Cây xà nu còn biểu tượng cho niềm tin vào Đảng qua lời nói của cụ Mết “ Đảng còn, núi nước này còn” - Nghệ thuật: + Giọng kể chuyện đều đặn + Sử dụng nhiều biện pháp tu từ: nhân hóa, ẩn dụ, so sánh, phép đối và kết cấu đầu cuối tương ứng. + Hình tượng cây xà nu là một hình tượng mang tầm vóc của thời đại, vừa là hiện thân của quá khứ với các phong tục ập quán truyền nối nhiều đời và nó cũng chính là cốt cách của dũng khí cách mạng. Sức sống của cây xà nu tượng trưng cho sự trường tồn của dân tộc - Hướng dẫn chấm: Phân tích đầy đủ, sâu sắc (2,0 điểm); phân tích chưa đầy đủ hoặc chưa sâu (1,0 điểm – 1,5 điểm); phân tích chung chung, chưa rõ các ý (1,0 điểm); phân tích sơ lược, không rõ các ý (0,25 điểm - 0,5 điểm). * Nhận xét về chất sử thi qua ngòi bút của nhà văn Nguyễn Trung Thành 1,0 - Khái niệm sử thi: là những áng văn tự sự (bằng văn vần hoặc văn xuôi), có quy mô hoành tráng, miêu tả và ca ngợi những thành tựu, những sự kiện có tính chất toàn dân và có ý nghĩa trọng đại đối với cộng đồng, ca ngợi những anh hùng bộ tộc mang sức mạnh thần kỳ, tiêu biểu cho phẩm chất và khát vọng của bộ tộc. Mỗi bộ sử thi chính là niềm tự hào to lớn của dân tộc đó. Sử thi thời cổ đại là thể loại, nền văn học hiện nay không
7. còn thể loại sử thi nữa nhưng cái không khí, tính chất của sử thi vẫn được người cầm bút mang vào trong các sáng tác. Và chất sử thi đã làm nên giá trị, làm nên sức sống cho từng trang viết, làm sống lại không khí hùng tráng của một thời đại anh hùng. - Chất sử thi được nhà văn Nguyễn Tung Thành thể hiện qua: + Chủ đề tác phẩm: ngợi ca dân làng Xô-man, những con người Tây Nguyên, con người miền Nam Việt Nam trong cuộc đấu tranh chống đế quốc Mĩ + Qua hình tượng nhân vật: cụ Mết, Tnu, Dít, bé Heng; hình tương cây xà nu + Qua nghệ thuật: giọng văn, lối kể chuyện, ngôn ngữ, không gian mang màu sắc sử thi Hướng dẫn chấm: - Học sinh trả lời đúng được 1,0 điểm, học sinh đánh giá được mỗi ý: 0,25 điểm. d. Chính tả, ngữ pháp 0,25 Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt. Hướng dẫn chấm: Không cho điểm nếu bài làm mắc từ 05 lỗi chính tả, ngữ pháp. e. Sáng tạo 0,5 Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ. Hướng dẫn chấm: Học sinh biết vận dụng lí luận văn học trong quá trình phân tích, đánh giá; biết so sánh, mở rộng để làm nổi bật nội dung và nghệ thuật hai khổ thơ; biết liên hệ vấn đề nghị luận với thực tiễn đời sống; văn viết giàu hình ảnh, cảm xúc. - Đáp ứng được 02 yêu cầu trở lên: 0,5 điểm. - Đáp ứng được 01 yêu cầu: 0,25 điểm Tổng điểm 10,0 Lưu ý; GV có thể vận dụng linh hoạt hướng dẫn chấm. Khuyến khích những bài làm có tính sáng tạo. Hết